بالاخره پس از نزدیک به 10 سال از دومین و آخرین به‌روزرسانی فونت ایران نستعلیق (که در خردادماه 1391 رخ داد) نسخه سوم آن، توسط طراحان اصلیش به‌روزرسانی و در بهمن ماه 1400 روانه بازار شد. این فونت صرف‌نظر از همه انتقادات فنی و هنری‌یی که به آن وارد بود، بدون شک یکی از پرکاربردترین و تاثیرگذارترین فونت‌های تاریخ چاپ و نشر، و گرافیک ایران شد.
به بهانه عرضه سومین ویرایش فونت ایران نستعلیق، با آقای حسین قاسمی راد مدیر تولید این محصول به گفتگو نشستیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
از انتشار نسخه جدید فونت ایران نستعلیق بگویید و اینکه چرا با این همه تاخیر انجام شد؟
سلام عرض می‌کنم؛ اجازه بدهید ابتدا در مورد بخش آخر سوال‌تان جواب بدهم. برای این تاخیر سه تا دلیل مهم وجود داشت؛ اول ماهیت خط نستعلیق بود که برای اجرای اصولی آن در قالب یک فونت یونیکد موانع زیادی بر سر راهش بود، دلیل دوم ساختار فنی فونت‌های یونیکد بود و بالطبع عدم سازگاری کامل نرم‌افزارهای ویرایشگر متن و گرافیک با آن، و سومین دلیل هم، نبود سرمایه و حمایت مالی کافی.
مستحضر هستید که نسخه‌های قدیمی‌تر نرم‌افزارهای گرافیکی و ادیتورهای رایج، از استاندارد یونیکد به صورت تمام و کمال پیروی نمی‌کردند. به عنوان مثال هنگام تایپ یک ترکیب خاص، یا اجرای کشیدگی و یا ارتفاع‌گیری حروف از خط کرسی، که در استاندارد یونیکد پذیرفته شده بود، ولی در برنامه‌های گرافیکی کل ترکیب کلمه بهم می‌ریخت. تنها نرم‌افزاری که می‌شد داخلش (تا حدودی) با خیال راحت تایپ نستعلیق داشت، برنامه وورد 2010 و نهایتا 2013 بود.
به واقع می‌توانم اینطوری عرض کنم که در سال‌های گذشته امکان فنی اجرای فونت ایران نستعلیق به صورت تمام و کمال و سازگار نمودن خط نستعلیق – در فرمت یونیکد – با برنامه‌های گرافیکی وجود نداشت.
آیا این نسخه هم با حمایت مالی شورا تولید شد، یا از سرمایه شخصی استفاده کردید؟
خیر! هیچگونه حمایت مالی نبود. تماما با سرمایه شخصی بنده و آقای حسین زاهدی (طراح فونت) صورت گرفت.
همانطور که مستحضر هستید شورای عالی اطلاع‌رسانی که به عنوان سفارش دهنده، قبلا در دو مرحله از این فونت حمایت مالی کرده بود، متاسفانه چند وقت پس از انتشار دومین نسخه (یعنی خرداد 1391) منحل شد، و از طرف دیگر فعالیت شرکت نرم‌افزاری هامون هم که طرف قرارداد این طرح بود به فاصله کمی متوقف شد. پس از توقف فعالیت شرکت هامون، مسئولیت پشتیبانی از «فارسی نویس پروین» که همه اهالی چاپ با آن آشنا هستند به بنده محول شد.
به واقع می‌توانم اینطوری عرض کنم که در سال‌های گذشته امکان فنی اجرای فونت ایران نستعلیق به صورت تمام و کمال و سازگار نمودن خط نستعلیق – در فرمت یونیکد – با برنامه‌های گرافیکی وجود نداشت.
حسین قاسمی‌راد – مدیر تولید ایران نستعلیق 3
اتفاقی که پس از انحلال شورا و توقف شرکت هامون روی داد، این بود که اکثر کاربران ایران نستعلیق، صرف‌نظر از اینکه فونت خود را از چه طریقی بدست آورده بودند، جهت دریافت پشتیبانی به بنده و دوستانم که مشغول پشتیبانی پروین بودیم مراجعه می‌کردند. بعضا این مراجعات از کشورهای عربی همسایه و نیز هند و پاکستان هم انجام می‌شد.
شاید بتوانم اینجا به سوال اولتان پاسخ بدهم؛ این حجم از مشکلات کاربران و ناسازگاری فونت، و اینکه شاهد کم فروغ شدن این فونت مهم در میان کاربران بودیم از یک طرف، و همکاری بیشتر و منسجم‌تری که بین بنده و آقای حسین زاهدی طی این سال‌ها (در ارتباط با پشتیبانی پروین) بوجود آمده بود از طرف دیگر، باعث شد که در خردادماه سال گذشته تصمیم بر انتشار نسخه سوم و آنهم با سرمایه شخصی بگیریم. هرچند که میزان موفقیت این پروژه مشخص نبود و قرار شد که موقتا یک بازه شش ماهه را کار کنیم.
خوشبختانه پس از چند ماه کار موفق شدیم نسخه‌ی آزمایشی را در اواخر پاییز، ابتدا بین دوستانمان توزیع کنیم، و سپس اولین عرضه عمومی هم که از 6 بهمن ماه 1400 کلید خورد.
الان نحوه عرضه این فونت به چه شکلی‌ست، آیا مانند نسخه‌های قبلی رایگان است؟
طبیعتاً خیر، رایگان نیست! ما برای بازگشت سرمایه و همچنین تامین مالی برای توسعه‌ی این محصول، نیاز به کسب درآمد از طریق فروش این فونت را داریم. البته نسبت به فونت‌های دیگری که امروز در بازار آنلاین فروخته می‌شوند، قیمت به مراتب پایین‌تری را لحاظ کرده‌ایم.
پس یعنی این فونت به همراه یک قفل سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری عرضه می‌شود؟
خیر! هیچ قفلی به همراه ندارد. فقط هنگام خرید و داخل فایل راهنمای همراه محصول، از خریداران خواهش کرده‌ایم که ضمن رعایت کپی‌رایت و عدم انتشار آن، اگر تمایل دارند خریدن این فونت را به دوستانشان پیشنهاد بدهند، که با این کار کمک زیادی به ما می‌کنند.
در نسخه جدید شاهد چه تغییرات عمده‌ای هستیم؟
بر روی دو اصل مهم تمرکز زیادی داشته‌ایم. اول رعایت هرچه بیشتر اصول و قواعد خوشنویسی، و دوم سازگار کردن این فونت با اکثر نرم‌افزارهای گرافیکی رایج، تحت سیستم عامل‌های ویندوز و مکینتاش، و سپس iOS و اندروید.
خوشبختانه در هر دو مورد رشد خوبی داشته‌ایم، هم در سطح وسیعی اصول و قواعد خوشنویسی را لحاظ کرده‌ایم و هم در مورد سازگاری، روی ورژن‌های جدید برنامه‌های گرافیکی تحت ویندوز نتایج خوبی گرفته‌ایم، روی مجموعه ادوبی تحت مکینتاش هم به غیر از یکی دو مورد جزئی بقیه تست‌ها قابل قبول بوده‌است.
صحبت از رعایت اصول و قواعد خوشنویسی شد، شما از خط کدام استاد استفاده کرده‌اید؟
در اولین ورژن ایران نستعلیق از فونت نرم‌افزار چلیپا اقتباس شده بود (که برگرفته از خط استاد فلسفی بود)، سپس ورژن دوم مستقیما تحت نظر استاد فلسفی طراحی و تولید شد. اما در این نسخه جدید سعی شده که برای ترکیبات و بویژه کشیدگی‌ها، دستخط همه اساتید گرانقدر ایران بررسی شوند.
قبلا اشاره کردید که به فروش این فونت برای توسعه محصول نیاز دارید، اگر امکان دارد کمی در مورد برنامه توسعه‌ی این فونت توضیح دهید.
روی دو موضوع اصلی، که قبلا عرض کردم، قطعا به نهایت این کار هنوز نرسیده‌ایم، و نیاز به توسعه بیشتر داریم. بویژه در بحث سازگاری با ورژن‌های مختلف سیستم عامل‌ها، و نیز ورژن‌های تقریبا جدید همه ویرایشگرهای متن و گرافیک رایج.
برنامهی فعلی ما اینست که تقریبا هر دو-سه ماه یکبار، ریویژن جدیدی را برای کاربران ارسال کنیم. این را هم اضافه کنم که ارسال آپدیت‌ها برای خریداران، به مدت یکسال رایگان خواهد بود.
علاقمندان می‌توانند برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره این فونت و همچنین ارتباط با ما، به وب‌سایت IranNastaliq.ir مراجعه کنند.